Tips, tricks en inspiratie
Stoepsterrenkunde is natuurlijk een uitermate simpele format, want je hoeft alleen maar met een telescoop op een geschikte locatie gaan staan op een moment dat je van die plek iets moois kan zien. Om je sessie stoepsterrenkunde nog interactiever en leuker te maken, hebben we hieronder ter inspiratie een aantal tip en tricks verzameld waar je misschien nog niet aan gedacht had. Spring met de onderstaande links snel door naar het bijbehorende kopje.
Aanhaken bij evenementen
Creatieve promotie
Stoepsterrenkijkkaartjes
Connect met NFC
De grote schaal in perspectief
Zoomen naar de planeten
Veilig turen naar de zon
Zonsprojectie met vergiet
Zomaar op de stoep, kan dat?
Verzekering
Aanhaken bij evenementen
Rond bestaande evenementen kun je ook overwegen bij een andere deelnemer aan te haken. In 2015 hadden we goede ervaring tijdens het mega-evenement SAIL AMSTERDAM, waarbij we aanhaakten bij een deelnemende locatie van het evenement. Zo hoefden we niet zelf geaccrediteerd te worden, maar konden we in goed overleg bij het EYE Filmmuseum op de stoep aan het IJ staan. Een toplocatie en dus een gelegenheid met veel toeloop voor een sessie stoepsterrenkunde. Je kunt daarom eenzelfde soort aanpak overwegen met een braderie, een seizoensmarkt, vuurwerkfestival of andere gelegenheid bij jou in de buurt.
Creatieve promotie
De telescoop is zonder twijfel het grootste visitekaartje van je activiteit. Doe hiermee je voordeel met een subtiele bestickering van je telescoop, zodat jouw initiatief of website extra zichtbaar is. Je zet hiermee aan tot actie en creëert zo dus wat extra promotie voor jouw initiatief of organisatie. En uiteraard is dit volledig omkeerbaar, want de stickers kun je altijd verwijderen. Kosten: vanaf €15 voor 3 stickers van 15 cm, via de website stickersenplakletters.nl (ga voor de optie bootstickers).
Connect met NFC
NFC stickers zijn ideaal om op de fysieke wereld via de smartphone met de digitale wereld te verbinden. Benut de potentie van een NFC tag en laat smartphoneminnende bezoekers je volgen op sociale media, of inchecken op je locatie. Maak gebruik van ‘on-metal’ NFC tags als je telescoopbuis van metaal is om ze goed te kunnen scannen. Programmeren van een NFC tag doe je eenvoudig met een app als ‘TagWriter’ of ‘NFC Tools’ via je smartphone. Wil je meer weten, lees dan ook ons uitgebreide artikel over het gebruik van NFC tags. Kosten: een vijftal on-metal NFC tags van 50 mm diameter kosten zo’n €15 incl. verzenden via https://www.nfc-nederland-shop.nl/
Stoepsterrenkijkkaartjes
Kom je binnenkort bij ons een keer langs om te sterrenkijken vanaf de stoep? Dan hebben we sinds kort een stoepsterrenkijkkaart voor je, met daarop een aantal objecten die je vanuit de stad met telescoop kunt bekijken. Stempel af welke je hebt gezien tijdens je bezoekje aan een sessie stoepsterrenkunde, en check waarvoor je nog een keer terug moet komen!
De grote schaal in perspectief
Wat tijdens een sessie stoepsterrenkunde goed werkt (vooral voor uitleg aan kinderen) is het gebruik van schaalmodellen om bijvoorbeeld de afstand tussen de aarde en maan op schaal te tonen. Een pocket-sized schaalmodel is het knikkersetje van Shasta Visions van de aarde, maan en Mars op schaal (ooit gevonden in de museumwinkel van het NEMO Science Centre). De knikkers van de aarde en maan moeten op deze schaal 1,27 meter uit elkaar staan voor de juiste onderlinge afstand. Voor veel kinderen en volwassenen is dat een verrassing. Een grotere optie is een schaalmodel met een opblaasbare wereldbol en een kleinere bal die 1/4 van de diameter is van de opblaasglobe. Met het klos touw is het schaalmodel makkelijk uit te meten op de stoep.
Zoomen naar de planeten
Het loont om een (kwalitatief goed) zoomoculair te gebruiken tijdens je sessie stoepsterrenkunde. Dit scheelt veel ‘gedoe’ in het donker met het wisselen van oculairen. Handig voor als je de passant wat meer detail wilt tonen van de maan, of een andere vergroting nodig hebt voor planeet. Er is onder meer door Sidewalk Astronomy Montferland goede ervaring opgedaan met het Baader Hyperion Zoom-oculair, die met brandpuntsafstanden tussen 8 en 24 mm zeer geschikt is voor gebruik tijdens stoepsterrenkunde. Daarbij is het oculair ook van hoge kwaliteit en is deze degelijk gebouwd. Voor een sessie stoepsterrenkunde overdag met een H-alfa zonnekijker kun je ook het zoom-oculair van Lunt overwegen.
Veilig turen naar de zon
Stoepsterrenkunde is natuurlijk niet een activiteit die je uitsluitend op een helder avond kunt doen. Ook overdag is het een ideale activiteit om met passanten naar de zon te kijken. Momenteel bevinden we ons in een zonneminimum en is een H-alfa zonnekijker de beste en leukste optie omdat je hiermee nog details op de zon kunt laten zien. Denk aan de vlam- en lusvormige protuberansen aan de rand van de zon. Niet te verwarren overigens met ‘zonnevlammen’, zoals ze soms foutief worden genoemd, want dát zijn explosieve uitbarstingen. Instapmodellen zoals de Lunt 40 mm en de Lunt 50 mm geven al een prachtig beeld. De komende jaren zal tijdens cyclus 25 het aantal zonnevlekken weer toenemen naar het volgende zonnemaximum dat rond 2025 wordt verwacht. Dat is een prachtig vooruitzicht, want dat betekent dat er de komende jaren weer veel meer te zien zal zijn op de zon. Je nachttelescoop kun je eenvoudig voorzien van een glas- of foliefilter om veilig naar de vlekken op de zon te kijken. Daarnaast is voor een lenzenkijker een Herschel wedge een leuke tip voor een contrastrijk beeld, maar je kunt ook een projectie van de zon overwegen. Grote zonnevlekken kun je bovendien bij een lage vergroting met een witlicht zonneverrekijker bekijken, zoals de Lunt SUNoculars 8×32. Dat is een speciale verrekijker waar de zonnefilters al ingebouwd zijn. Handig én het voorkomt risico’s van het werken met losse opzetfilters. Al met al zijn er veel mogelijkheden voor stoepsterrenkunde in de zon! Overweeg dus eens om met een sessie stoepsterrenkunde mee te doen aan de Landelijke Zonnekijkdag van de KNVWS (jaarlijks elke eerste zondag in de maand juli)
Zonsprojectie met vergiet
Naast het kijken naar een zonsverduistering door een telescoop, kun je de verduistering ook projecteren met een vergiet! Maak gebruik van een vergiet met ronde gaatjes om de zon te projecteren op een liefst egale ondergrond. Met wat oefenen zie je zo tientallen zonsbeelden met een hapje eruit. Een vergiet is ideaal om mee te werken als extra activiteit bij een sessie stoepsterrenkunde tijdens een zonsverduistering. Om passanten zelfstandig te laten experimenteren, zijn ze voorzien van een NFC tag die gebruikers doorverwijst naar een webpagina met de gebruiksinstructies én wat achtergrondinformatie over de eclips. Op 10 juni 2021 en op 25 oktober 2022 zijn er gedeeltelijke zonsverduisteringen zichtbaar in Nederland. Zo heb je meerdere kansen om deze activiteit te hergebruiken. De zon wordt in 2021 rond de 29% verduisterd en in 2022 dekt de maan zo’n 33% van de zonsdiameter af. In beide gevallen te weinig om het merkbaar donker te laten worden, maar genoeg om met deze projectiemethode het hapje uit de zon te zien!
Zomaar op de stoep, kan dat?
Jazeker, als particulier ben je in principe vrij om de openbare ruimte te gebruiken voor het uitoefenen van je hobby, mits je daarbij anderen niet hindert. Stoepsterrenkunde is in beginsel een ad hoc gelegenheid van kleine omvang die alleen met goede weersomstandigheden plaatsvindt en veelal geen verstorende invloed heeft op het gebruik van de openbare ruimte door anderen. Je kunt het vergelijken met een fotografieclubje dat een workshop avondfotografie in de stad doet. Voorzien van vele camerastatieven, zijn zij net zo min verplicht om een ontheffing aan te vragen, als wanneer jij met een telescoop ergens gaat staan. Kortom, een sessie stoepsterrenkunde zal in veel gemeenten niet ontheffings- of vergunningsplichtig zijn.
Toch is de schaalgrootte van je sessie iets om in het oog te houden. Ga je als vereniging of sterrenkundig instituut midden in een grote stad op een druk plein staan met 5 telescopen en zeker al 10 vrijwilligers? En doe je dit in het kader van een evenement dat je ook breed adverteert? Dan doe je er goed aan om vooraf even na te gaan gaan of je een vergunning of ontheffing nodig hebt.
Verzekeringen
De meeste gemeenten hebben een speciale vrijwilligersverzekering afgesloten voor haar vrijwilligers. Vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties (de zogenaamde rechtspersonen) zijn hiermee verzekerd. Een enkele gemeente heeft voor een andere soort verzekering gekozen. Voor stoepsterrenkunde is het dus goed om bij jouw gemeente eens te kijken of jouw activiteit hierdoor ook gedekt wordt. Dat kan als privéactiviteit mogelijk lastiger zijn, dan wanneer in de context van een vereniging. Voorbeelden van zijn de vrijwilligersverzekering in Den Haag Https://pepdenhaag.nl/app/uploads/2021/03/Haagse-Polis.pdf en de zakelijke informatie over de polis voor gemeenten van een grote verzekeraar https://www.centraalbeheer.nl/zakelijk/bedrijfsverzekeringen/vrijwilligersverzekering
Deel je ervaring met ons hoe jij je sessie stoepsterrenkunde aanpakt. Want we zijn benieuwd naar de mogelijkheden en ideeën die wij misschien nog niet kennen. Je kunt ons bereiken via een DM op onze social media.